W Szwecji dla psów z grupy ras pracujących, do których należą m.in. owczarki niemieckie, rottweilery, collie, boksery, a także dla Tollery, jest przeprowadzany test psychiczny, bardzo dokładnie sprawdzający mentalność psa. Dotychczas ten test zdawało ponad 8000 psów. Test trwa ok. 45 min. i jest na tyle wyczerpujący, że wszelkie odchylenia w psychice psa ujawniają się podczas tych prób.
Pies powinien być w wieku 1 do 2 lat.
Psy różnych ras osiągają różne wyniki tych w tych próbach. Dla każdej rasy jest opracowany odrębny profil zachowań pożądanych, opisujących normalną reakcję psa danej rasy w kolejnych próbach. Czego innego oczekujemy od labradora, a czego innego od rottweilera. Często wyniki przedstawia się w formie diagramów typu “gwiazda”. Można wtedy łatwo porównać, jak jakaś rasa wypada na tle innych ras pracujących, można porównać jednego psa do średniej rasy, można porównać potomstwo jakiegoś psa do średniej rasy, albo opracować wyniki tych testów dla całej hodowli. Po niewielkiej wprawie wystarczy rzut oka na taki diagram aby wiedzieć, czy dany pies jest tchórzliwy, agresywny, czy chętnie pracuje z człowiekiem czy nie.
Każda z poniższych prób składa się zwykle z kilku osobnych części, które są oceniane.
Osoba przeprowadzająca test (lider) odbiera od przewodnika psa na smyczy i odchodzi z psem na bok na kilkanaście kroków, ogląda zęby, wykonuje “badanie” psa.
Lider testu bawi się z psem dużą szmatą, rzuca ją do przewodnika psa, zaprasza psa do zabawy.
Duża szmata jest ciągnięta na sznurku po zygzakowatym torze przez odległość ok. 10m (ma przypominać uciekającego zająca). Pies jest spuszczany ze smyczy, ma pobiec i złapać obiekt, po czym jest wołany przez przewodnika. To zadanie pies wykonuje dwa razy i do protokołu jest wpisywany lepszy wynik.
Pies z przewodnikiem stoją 3 min w spokojnym miejscu.
Obcy ubrany w długą pelerynę nagle wyłania się zza krzaka w odległości ok. 50m, klęka, wstaje, znowu klęka, wabi psa szmatą, woła psa do siebie.
. Niebieski lub czerwony uniform (kukła) rozmiaru XL jest podnoszona nagle na linkach podczas gdy przewodnik z psem idzie w kierunku kukły.
Dwóch ochotników ubranych w białe prześcieradła z białymi plastikowymi kubłami na głowach z namalowanymi wielkimi, czarnymi oczami, nosem i ustami wolno zbliża się jednocześnie do psa z dwóch kierunków. Wiatr powinien wiać od psa, aby pies nie mógł wyczuć, że to są przebrani ludzie. Gdy “duchy” podejdą nieco bliżej, odwracają się do psa plecami i wtedy przewodnik puszcza psa ze smyczy.
Czy pies po tym wszystkim ma jeszcze ochotę na zabawę, czy jest tak zmęczony i zestresowany, że już nie chce się bawić? Czy jest odporny na stres?
Strzał z 9mm pistoletu ok. 100 stóp od psa podczas zabawy psa z przewodnikiem i liderem testu. Po 10 sek. następny strzał. Co robi pies? (Jeśli po pierwszym strzale pies bardzo się boi, reszta testu nie jest już przeprowadzana). Następnie strzał pada gdy pies nie bawi się, lecz gdy stoi spokojnie.
Dokładny opis możliwych zachowań psa w każdej z w/w prób znajduje sie w tabelce na końcu artykułu.
Diagramy umożliwiają porównanie wyników pojedynczego psa (miotu, całego potomstwa, całej hodowli) do reszty rasy, lub wybranej rasy do innych ras pracujących. Zielona, okrągła linia oznacza przeciętne zachowanie. To, co jest na zewnątrz od zielonej linii oznacza"więcej" (więcej się bawi, więcej się boi), a to, co wewnątrz oznacza"mniej"
Oznaczenia na obwodzie diagramu (np. 1a, 5b itd.) oznaczają dokładne momenty testu omówione w tabelce na końcu artykułu.
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
1a. KONTAKT
zbliżanie się psa z przewodnikiem do obcej osoby
|
Nie nawiązuje
kontaktu, unika, warczy lub próbuje gryźć
|
Boi się,
pokazuje strach
|
[O]
Akceptuje kontakt bez obawy i bez entuzjazmu
|
[X]
Nawiązuje kontakt samodzielnie z obcą osobą, lub podczas rozmowy przewodnika
z obcym
|
Pies sam
nawiązuje kontakt, może skakać na obcą osobę
|
1b. KONTAKT
współpraca z obcą osobą (podczas oddalania się psa na smyczy z obcą osobą)
|
Odmawia
pójścia za pozorantem nawet po kilkakrotnym zaproszeniu
|
Idzie
niechętnie, odwraca się za swoim przewodnikiem
|
[O]
Podąża za obcym bez entuzjazmu
|
[X]
Idzie chętnie, patrzy z uwagą na obcego
|
Idzie chętnie,
pokazuje żywy entuzjazm i interesuje sie obcym
|
1c. KONTAKT
badanie weterynaryjne (dotykanie psa)
|
Warczy, chce
gryźć
|
Wyraźnie boi
się, unika
|
[O]
Akceptuje badanie, stoi spokojnie
|
[X]
Akceptuje, nawiązuje kontakt
|
Akceptuje,
nawiązuje kontakt wylewnie
|
2a. ZABAWA
1 czy interesuje się ruszającym się obiektem (np. szmatą)
|
Nie bawi się w
ogóle
|
Nie bawi się,
ale okazuje zainteresowanie
|
[O]
Bawi sie, zaczyna powoli, ale “rozkręca się”
|
[X]
Bawi się, od razu chętnie i aktywnie
|
Bardzo aktywnie
bawi sie, trudno uspokaja się
|
2b. ZABAWA
1 czy chwyta ruszający się obiekt
|
Nie chwyta
|
Nie chwyta,
tylko wącha
|
[O]
Chwyta delikatnie
|
[X]
Szybko i mocno chwyta całym pyskiem
|
Chwyta mocno,
potrząsa i szarpie
|
2c. ZABAWA
1 przeciąganie się obiektem (np. szmatą)
|
Nie chwyta
|
Chwyta
delikatnie, nie ciągnie, puszcza
|
[O]
Chwyta, trochę ciągnie, puszcza i łapie znowu
|
[X]
Chwyta mocno i ciągnie za obiekt dopóki obiekt się porusza (dopóki ktoś
szarpie z drugiej strony)
|
Chwyta
mocno,ciągnie, szarpie i potrząsa obiektem nawet jak obiekt się już nie rusza
|
3a. POLOWANIE
za ciągniętym na sznurku obiektem
|
Nie startuje
za obiektem
|
Startuje, ale
zatrzymuje się i nie kontynuuje pogoni
|
[O]
Startuje wolno, przyśpiesza w trakcie i łapie obiekt
|
[X]
Szybko startuje, biegnie prosto do celu i łapie
|
Szybko
startuje, szybko biegnie i nie wyhamowuje przed obiektem (mija go więcej niż
5m)
|
3b. POLOWANIE
co robi z dogonionym obiektem
|
Nie interesuje
sie nieruchomym obiektem
|
Stoi obok,
wącha, nie podnosi
|
[O]
Podnosi delikatnie
|
[O]
Podnosi i puszcza
|
[X]
Podnosi i trzyma więcej niż 3 sek.
|
4. AKTYWNOŚĆ
co robi pies na smyczy, gdy jego przewodnik stoi nieruchomo
|
Nie obserwuje,
nie interesuje się niczym, nie rusza się
|
[X]
Obserwuje otoczenie spokojnie, stoi albo leży
|
[O]
Obserwuje, stoi spokojnie, zmienia spokojnie pozycje
|
[O]
Obserwuje, trochę kręci się, wącha,
|
Niespokojny,
ciągle zmienia aktywność
|
5a. ZABAWA
W ODDALI Zainteresowanie tym, co daleko robi “czarownik w pelerynie”
|
Nie interesuje
się w ogóle
|
[O]
Pokazuje zainteresowanie z przerwami
|
[X]
Interesuje się, śledzi uważnie poczynania pozoranta w oddali
|
[O]
Interesuje się, napina smycz i ma tendencję do ruchu w przód
|
Bardzo
zainteresowany, silna tendencja do pójścia do przodu
|
5b. ZABAWA
W ODDALI strach/agresja
|
[X] Nie
szczeka, nie warczy
|
[O]
Trochę szczeka i warczy podczas pierwszej fazy
|
[O]
Trochę szczeka i warczy przez całe ćwiczenie
|
Chce atakować
lub boi się w pierwszej fazie
|
Chce atakować
lub boi się przez całe ćwiczenie
|
5c. ZABAWA
W ODDALI czy interesuje się pozorantem, który schował się
|
Nie podchodzi
do pozoranta
|
[O]
Podchodzi, gdy pozorant go woła i cmoka wielokrotnie
|
[O]
Podchodzi do pozoranta gdy tylko ten go zawoła
|
[O]
Podchodzi sam
|
[X]
Podchodzi sam bardzo chętnie i szybko
|
5d. ZABAWA
W ODDALI chęć do zabawy z pozorantem jakimś obiektem
|
Nie bawi się
|
Nie bawi się,
ale pokazuje zainteresowanie
|
[O]
Bawi się, chwyta, ciągnie, puszcza
|
[X]
Chwyta szybko, ciągnie, puszcza, znowu ciągnie dopóki przedmiot się porusza
|
[O]
Chwyta, ciągnie, szarpie nawet po ustaniu stymulacji
|
5e. ZABAWA
W ODDALI Interakcja z pozorantem
|
Nie interesuje
sie obcą osobą
|
[O]
Okazuje zainteresowanie, ale jest bierny, przygląda się pozorantowi
|
[O]
Aktywny, jeśli pozorant jest aktywny
|
[X]
Aktywny, kiedy pozorant stoi spokojnie
|
[O]
Zaprasza pozoranta do zabawy
|
6a. NIESPODZIANKA-nagłe
pojawienie się przed psem kukły wielkości człowieka
Strach
|
[X]
Zatrzymuje się
|
[O]
Wzdryga się i staje
|
[O]
Odskakuje ale utrzymuje kontakt wzrokowy
|
Ucieka mniej
niż 5 m
|
Ucieka dalej
niż 5 m
|
6b. NIESPODZIANKA
Agresja
|
[X] Nie
zachowuje się agresywnie
|
[O]
Czasem warczy, czasem szczeka
|
Warczy groźnie
przez dłuższy czas
|
Warczy i
czasem próbuje atakować (jest trzymany na smyczy)
|
Zdecydowane
ataki na kukłę
|
6c. NIESPODZIANKA
Ciekawość
|
Nie podchodzi
do kukły w ogóle, tylko jak kukła jest opuszczona na ziemię
|
Podchodzi gdy
kucający przewodnik dotyka i mówi do kukły,
|
[O]
Podchodzi gdy przewodnik stoi obok kukły
|
[O]
Podchodzi, gdy przewodnik trochę podejdzie do kukły
|
[X]
Podchodzi do “niespodzianki” bez pomocy przewodnika
|
6d. NIESPODZIANKA
Pamiętanie strachu
|
[X] Nie
boi się już przy pierwszym mijaniu kukły po wcześniejszym podejściu do niej
|
[O]
Trochę się boi, strach mija całkowicie przy przechodzeniu obok za pierwszym z
czterech razy
|
[O]
Zachowania zastępcze (wąchanie czegoś innego, odwracanie się) przy pierwszym
z czterech przejść obok kukły
|
Zachowania
zastępcze (wąchanie czegoś innego, odwracanie się) przy pierwszym i drugim z
czterech przejść obok
|
Strach wzrasta
z każdym przejściem obok
|
6e. NIESPODZIANKA
Pamiętanie zainteresowania
|
[X] Nie
interesuje sie, nie zwraca uwago, po prostu przechodzi obok
|
[O]
Zatrzymuje się, wącha lub patrzy przy 1 z 4 przejść obok
|
[O]
Zatrzymuje się, wącha lub patrzy przy 1 i 2 przejściu obok
|
Gryzie lub
szarpie kukłę, zachowanie mija po 2 przejściach obok
|
Gryzie lub
bawi sie kukłą przez więcej niż 2 przejścia obok
|
7a. NAGŁY
HAŁAS Strach
|
[X]
Zatrzymuje się
|
[O]
Wzdryga się i staje
|
[O]
Odskakuje utrzymując kontakt wzrokowy
|
Ucieka mniej
niż 5 m
|
Ucieka więcej
niż 5 m
|
7b. NAGŁY
HAŁAS Ciekawość
|
W ogóle nie
podchodzi
|
Podchodzi gdy
przewodnik kuca przy źródle hałasu, cmoka i woła psa
|
[O]
Podchodzi gdy przewodnik stanie przy źródle hałasu
|
[O]
Podchodzi do źródła hałasu gdy przewodnik zrobi kilka kroków w tym kierunku
|
[X] Sam
podchodzi bez pomocy przewodnika
|
7c. NAGŁY
HAŁAS pamiętanie strachu
|
[X] Nie
boi się
|
[O]
Obawa znika po 1 z 4 przejść obok
|
[O]
Zachowania zastępcze w 1 z 4 przejść obok
|
Zachowania
zastępcze w 1 i 2 z 4 przejść obok
|
Strach wzrasta
z każdym kolejnym przejściem obok
|
7d. NAGŁY
HAŁAS pamiętanie zainteresowania
|
[X] nie
interesuje sie powtórnie, po prostu przechodzi obok
|
[O]
zatrzymuje się, wącha, patrzy w miejsce skąd dobiegał hałas
|
[O]
Zatrzymuje się, wącha i patrzy max przy 2 przejściach obok, potem nie
interesuje się
|
Interesuje się
źródłem dźwięku, bawi sie tym w mniej niż 2 przejściach obok
|
Interesuje się
źródłem dźwięku, bawi sie tym, w większej ilości przejść obok (więcej niż 2)
|
8a. DUCHY
agresja
|
[O] Nie
jest agresywny
|
[X]
Czasem grozi warczeniem.
|
Stale grozi
warczeniem
|
Stale grozi i
usiłuje atakować
|
Stale grozi i
atakuje
|
8b. DUCHY Kontrola
duchów podczas zbliżania się do psa
|
Zobaczy duchy
i traci zainteresowanie
|
Patrzy kilka
razy na duchu
|
Obserwuje
duchy z długimi przerwami
|
[O]
Obserwuje duchy z krótkimi przerwami
|
[X]
Cały czas obserwuje duchy
|
8c. DUCHY Strach
przy zbliżaniu się
|
[X]
stoi naogół przed lub obok przewodnika
|
[O]
stoi na ogół obok lub oddala się nieco w bok
|
Zmienia
zachowanie pomiędzy chęcią ucieczki a kontrolowaniem duchów
|
Stoi za
przewodnikiem, zmienia zachowanie pomiędzy chęcią ucieczki a kontrolą
|
Ucieka dalej
niż na długość smyczy
|
8d. DUCHY Ciekawość
|
Nawiązuje
kontakt tylko wtedy, jak pozorant zdejmie przebranie
|
Nawiązuje
kontakt gdy przewodnik rozmawia z pozorantem i woła psa
|
[O]
Nawiązuje kontakt gdy przewodnik podejdzie do ducha
|
[O]
Nawiązuje kontakt gdy przewodnik zrobi kilka kroków w stronę ducha
|
[X] Sam
nawiązuje kontakt bez pomocy przewodnika
|
8e. DUCHY Kontakt
|
Odmawia
kontaktu, boi się
|
[O]
Akceptuje kontakt z duchami bez emocji, stoi oboj ętnie
|
[O]
Nawiązuje kontakt z pozorantem mówiącym do psa
|
[X] Sam
nawiązuje kontakt z pozorantem
|
Intensywny
kontakt z pozorantem, np. wskakuje na niego
|
9a. ZABAWA
2 czy interesuje się ruszającym się obiektem (szmatą)
|
Nie bawi się w
ogóle
|
Nie bawi się,
ale okazuje zainteresowanie
|
[O]
Bawi sie, zaczyna powoli, ale “rozkręca się”
|
[X]
Bawi się, od razu chętnie i aktywnie
|
Bardzo
aktywnie bawi sie, trudno uspokaja się
|
9b. ZABAWA
2
czy chwyta
ruszający się obiekt
|
Nie chwyta
pyskiem
|
Nie chwyta,
tylko wącha
|
[O]
Chwyta delikatnie
|
[X] Szybko
i mocno chwyta całym pyskiem
|
Chwyta mocno,
potrząsa i szarpie
|
10. STRZAŁ
|
[X]
Żadnej reakcji, bawi się dalej
|
[O]
Reaguje na pierwszy strzał, ale spokojnie, kontynuuje zabawę
|
[O]
Przerywa zabawę i patrzy się w stronę strzelca
|
Przerywa
zabawę, nie chce jej kontynuować
|
Boi się,
przerywa zabawę i próbuje uciekać
|